Ung thư: biết sớm trị lành

ung-thu-dieu-tri-somUng thư không phải trời kêu mà do con người tạo ra. Hiên nay đã biết nhiều nguyên nhân dẫn đến ung thư nên ta có thể phòng tránh. Bên cạnh đó, y học ngày càng hiện đại nên ung thư biết sớm sẽ trị lành.

Gánh nặng ung thư hiện nay như thế nào?

Gánh nặng toàn cầu

Ung thư là sát thủ mạnh tay nhất so với các bệnh khác. Năm 2008 toàn hành tinh có 12,7 triệu người mới mắc và 7,6 triệu người chết. Các ung thư thường gặp là: phổi, vú và đại trực tràng. Các ung thư gây chết nhiều nhất là phổi, bao tử và gan. Năm 2030 có xấp xỉ 21,4 triệu ca mới và 13,2 triệu ca chết hàng năm.

Ở nước ta

Thật đáng mừng: ung thư cổ tử cung xuống hạng quá rồi. Riêng tại TP Hồ Chí Minh đã giảm hơn phân nửa. Đó là nhờ có chương trình rà tìm tích cực (khám phụ khoa định kỳ và xét nghiệm Pap) từ nhiều năm nay. Nhưng thật đáng lo: ở cả hai giới, ung thư gan và phổi là hai loại đứng nhất và nhì. Rõ rồi đại dịch viêm gan virút HBV và HCV đang hoành hành, ghiền bia rượu, thức ăn mốc meo chứa độc tố aflatoxin như thêm dầu vào lửa. Mấp mé gan, phổi cũng trĩu nặng ung thư. Phụ nữ Việt Nam ít hút thuốc mà bị bệnh khoảng phân nửa các ông là do các bà hít ké. Ung thư bao tử cũng thường gặp vì nước ta trong vùng nhiễm vi khuẩn H.Pylori cao, ô nhiễm nặng khói thuốc lá và quen dùng thức ăn muối mặn. Ở phụ nữ, ung thư vú thường gặp nhưng còn đứng sau thư gan, phổi. Các ung thư gan, phổi, bao tử khó trị, may thay có thể phòng ngừa. Các ung thư vú, đại trực tràng, cổ tử cung thì dễ trị lành nếu sớm biết.

Ung thư là gì và từ đâu đến?

Xáo trộn từ trong gien

  • Bệnh ung thư là một nhóm bệnh gồm trên 100 loại có chung vài đặc tính cơ bản quan trọng. Ung thư nào cũng do sự tăng trưởng quá đà và sự lan tràn của các tế bào không bình thường. Ung thư bắt nguồn từ nơi sâu thẳm của chất sống là gien hay còn gọi là DNA. DNA bị hư hại là do phơi trải với cái gì đó trong môi trường sống, thí dụ như: khói thuốc lá, các virút, ánh nắng tạo ra các tế bào ung thư. Các tế bào ung thư tiếp tục tăng trưởng sinh sôi và trở nên bất tử.

Lang thang đây đó rồi tàn hại cơ thể

  • Hàng tỉ tỉ các tế bào này tích tụ lại thành bướu (u) hay khối bướu (khối u). Bướu có thể đè ép, xâm lấn và phá hủy các vùng mô bình thường lân cận. Trong cơ thể bình thường chỉ có các tế bào máu mới luân lưu khắp cơ thể. Thật kỳ lạ, các tế bào ung thư di động được và đi đó đi đây. Khi tách ra khỏi khối bướu ban đầu (bướu nguyên phát), các tế bào ung thư theo dòng bạch huyết hoặc xuôi theo dòng máu để tới những vùng khác của cơ thể. Trên đường đi bụi lang thang, nó có thể dừng lại, nảy nở thành ổ ung thư tại một chỗ mới. Đó là di căn (nghĩa là chuyển gốc). Thí dụ ung thư vú đến hạch nách gọi là di căn hạch vùng còn lan tràn đến phổi, gan, xương… gọi là di căn xa. Ung thư lần lần nắm quyền chủ động, tàn hại cơ thể cho đến sụm luôn.

Cái gì gây ung thư?

  • Ngày nay con người biết nhiều nguyên nhân gây bệnh. Khoảng là 80% do những gì con người ăn uống, hít thở, cọ xát hoặc phơi trải.

-         Khói thuốc lá: Thuốc lá ra đòn sát thủ êm ái mà hết sức tàn độc gây ra 1/3 gánh nặng ung thư trên hành tinh. Khói thuốc lá chứa hơn 60 chất gây ung thư, gây 15 loại ung thư, không chỉ hại người nuốt khói mà cả những người hít khói.

-         Bệnh nhiễm: Virút, vi khuẩn và ký sinh trùng gây 20% ung thư của loài người. Các virút âm thầm mai phục, nay lần mai lửa, bệnh trổ ra thì trở tay không kịp. Viêm gan do virút HBV và HCV lâu ngày dẫn đến ung thư. Các virút HPV gây ra nhiều ung thư, đặc biệt là cổ tử cung. Vi khuẩn H.Pylori có thể gây ung thư bao tử.

-         Bệnh theo miệng mà vào: Ăn uống không lành kèm thêm thiếu vận động, béo phì tạo 1/3 gánh nặng ung thư.

Có thể biết bệnh sớm bằng cách nào?

  • Ung thư biết sớm trị lành nên phát hiện bệnh càng sớm càng tốt. Có thể phát hiện bệnh bằng cách chú ý đến các triệu chứng báo động ung thư hay kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Các triệu chứng báo động ung thư

  • Có trên trăm loại ung thư, mỗi thứ trổ một kiểu nên có đủ thứ triệu chứng. Phải gom lại để báo động mọi người, nghe qua tưởng như chuyện không đâu mà làm ầm ĩ.

Các triệu chứng báo động ung thư:

-         Thay đổi thói quen của ruột và bọng đái.

-         Một chỗ lở loét không chịu lành.

-         Chảy máu hoặc tiết dịch bất thường.

-         Chỗ dày (cục u) ở vú hoặc ở nơi nào đó.

-         Ăn không tiêu hoặc nuốt khó.

-         Ho dai dẳng hoặc khàn tiếng.

Thay đổi tính chất của mụn ruồi.

Rà tìm khi chưa thấy triệu chứng

Kiểm tra sức khỏe toàn diện đều đặn có lưu ý rà tìm ung thư, khoảng 3 năm một lần ở lứa tuổi 20-40 và hàng năm từ 40 tuổi. Các bác sĩ sẽ tư vấn kiểm tra ung thư tùy theo tuổi tác.

Phụ nữ lưu ý: khám phụ khoa định kỳ và làm xét nghiệm Pap để rà tìm ung thư cổ tử cung sớm hoặc tiền ung thư. Từ tuổi đôi mươi hàng tháng nên tự khám vú, khám kiểm tra bộ ngực (có siêu âm) vài năm một lần. Từ 40 trở lên nên đi khám ngực (có siêu âm), chụp nhũ ảnh 2-3 năm một lần.

Đàn ông trên 40 tuổi nghiện thuốc lá nặng hoặc đã bỏ hút nên chụp phim phổi 1-2 năm lần. Từ 50 nhờ bác sĩ tư vấn rà tìm ung thư tuyến tiền liệt.

Cả nam lẫn nữ: Ai có nguy cơ cao viêm gan virút B và C, từ 40 tuổi nên kiểm tra bụng, có siêu âm gan hàng năm để rà tìm ung thư gan sớm. Có bệnh sử viêm loét bao tử, nên hỏi bác sĩ xem cần nội soi bao tử với ống mềm từ 40 tuổi, xét nghiệm tìm vi khuẩn H. Pylori. Từ 50 tuổi nhờ bác sĩ tư vấn rà tìm ung thư ruột già.

Làm sao để khôngbị ung thư ?

  • Có ai nói “Phòng ngừa bệnh ung thư! Nói giỡn sao? Chưa biết nguyên nhân nên điều trị còn chưa được mà tính tới chuyện ngừa bệnh” thì chắc còn ngủ mơ. Đã biết nhiều thứ gây bệnh thì sao không phòng được. Khói thuốc lá làm trĩu 1/3 gánh nặng ung thư, chế độ ăn uống không lành lại thêm 1/3 nữa; virút, vi khuẩn góp vào 1/5 gánh. Có thể phòng ngừa khoảng 40% số người mới mắc bệnh ung thư toàn cầu. Ngừa bệnh là cách rất hay có tiềm năng lớn nhất, hiệu quả nhất và lâu dài làm cho nhẹ gánh ung thư.

Mọi người nên theo nếp sống lành:

-         Loại bỏ khói thuốc lá, chú ý cả hút và hít ké.

-         Tránh uống rượu quá đà.

-         Phòng tránh bệnh nhiễm.

-         Tập thể dục đều, ăn đúng ăn lành, giữ cân vừa phải.

-         Lọc môi trường : không khói thuốc lá trong nhà, chỗ làm …

Ăn lành:

-         Tránh: Thức  ăn muối mặn làm dưa  (cá khô, mắm cá, cải dưa, mắm tôm, cà pháo, kim chi, thịt hun khói, xúc xích, thịt bacon…). Thức ăn nhiều mỡ, nhiều thịt quá cháy, các thức ăn nhanh (fast foods: gà rán, hamburger), tránh sa đà làng nướng, ít rau quả.

-         Nên: Ăn nhiều rau, đậu, trái tươi.

Có một nghịch lý là: các ung thư gan, phổi, bao tử có thể phòng tránh tốt nhưng khi trổ ra thì khó trị lắm.

Có phải ung thư biết sớm trị lành?

  • Cứ nghĩ bị ung thư là trời kêu ai nấy dạ, rồi buông xuôi chạy thầy chạy thuốc dân gian đến lúc bệnh hành quá chịu không thấu phải đến bệnh viện thì thầy thuốc vất vả lắm. Đâu phải trời kêu, dạ làm chi.

Các thầy thuốc ngày một chắc tay. Nhiều người vẫn cứ coi ung thư nào cũng không trị khỏi. Ung thư biết sớm trị lành mà. Có thể rà tìm biết sớm các ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng, tuyến tiền liệt, miệng, da và tuyến giáp qua thăm khám sức khỏe định kỳ. Phải lưu ý một số triệu chứng báo động khi bệnh mới chớm. Người bệnh phải quyết tâm và kiên trì điều trị theo chuẩn mực.

Ngày nay bác sĩ có thêm nhiều cách định rõ bệnh. Sau đó phải xác định đúng giai đoạn bệnh. Tiếp đến mới lựa chọn cách điều trị và tiên đoán diễn tiến về sau. Việc tấn công ung thư ngày càng hiệu quả. Các phương pháp chuẩn là phẫu trị, hóa trị và xạ trị. Phẫu trị thường được dùng nhất, lưỡi dao mỗ bứng tận gốc khối bướu. Xạ trị là dùng tia phóng xạ để diệt tế bào ung thư. Hóa trị dùng thuốc để giết các tế bào ung thư rải rác và lan tràn xa. Ngày càng có nhiều trung tâm ung thư kết hợp nhuần nhuyễn các mô thức điều trị chuẩn phẫu hóa xạ với các tiến bộ mới như liệu pháp miễn dịch, sinh học, trúng đích.

Vì sao cần giữ vững niềm tin về bệnh ung thư?

  • Đã biết nguyên nhân của nhiều loại ung thư. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (International Agency for research on cancer – IARC) thuộc WHO xác định hơn 100 tác nhân hóa học, vật lý và sinh học gây ung. Các nhà nghiên cứu đang tìm thêm, cố gắng hiểu cách gây bệnh và đưa ra cách ngừa bệnh. Gần phân nửa số người mắc bệnh ung thư trên thế giới lẽ ra có thể phòng ngừa được. Rà tìm khi bệnh chưa có triệu chứng giúp phòng ngừa và phát hiện sớm nhiều bệnh ung thư để trị tốt. Phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung giúp 90% trị tốt, ung thư tuyến giáp thì gần 100% trị khỏi… Thầy thuốc thật đáng tin tưởng, tay dao vững vàng, máy xạ trị rất hiện đại, nhiều thuốc đặc trị mới hiệu quả, thuốc nhắm trúng đích để sửa chữa các gen hư hại. Phối hợp nhuần nhuyễn các kiểu điều trị hiện đại đã đem hiệu quả tốt hơn cho người bệnh. Con người đang vẽ ra bức tranh sống động với các gam màu ngày càng tươi sáng hơn.

Tóm lại, ung thư có thể phòng được bằng cách sống lành và ăn lành. Chú ý đến những triệu chứng báo động ung thư và khám bệnh định kỳ là cách tìm ra sớm bệnh. Và với sự tiến bộ của khoa học ngày nay thì phát hiện sớm là cơ hội để bệnh ung thư được trị lành.

GS.TS.BS Nguyễn Chấn Hùng-Medicnet